معرفی کتاب ۱۷ اوت ۲۰۰۶
گفتگوی تلفنی
مجله‌ی رادیویی نگاه‌ها و اندیشه‌ها امشب به معرفی دو کتاب اختصاص دارد، فرنگیس حبیبی.
کتاب نخست «نوشته‌ی فرخنده حاجی‌زاده» است با عنوان «من، منصور و آلبرایت» که انتشارات خاوران آن را در پاریس در ۲۸۵ صفحه منتشر کرده است.
میزگرد «سینما و ادبیات» با حضور: فرخنده حاجی‌زاده، عنایت سمیعی و ناصر فکوهی
اگر رمان می‌خوانیم؛ حتماً که با روایتی غیر‌رسمی از وقایع اجتماعی مواجهیم. اگر رمان می‌نویسیم، حتماً که شخصیت‌هایمان در بستر رویدادهای اجتماعی جان می‌گیرند. چطور می‌شود وقتی یک سطر از دیالوگی را می‌خوانیم حواس‌مان نباشد به خاستگاه زبانی و طبقاتی و اجتماعی کاراکتر؟ انگار تمام این ریشه‌های اساسی‌ِ ساختارهای داستانی در بطن مناسبات‌ِ اجتماعی‌ِ هر عصری پنهان است. رمان بدون کارکرد اجتماعی‌اش گویی چیزی کم دارد. به نظر می‌رسد ریشه ندارد. نه باور‌پذیر می‌شود، نه تاثیرگذار، نه ماندگار. پس برای همین است که وقتی شروع می‌کنیم به نوشتن ناخودآگاه به این نکته‌ها فکر می‌کنیم. می‌دانیم تمام شاخه‌های فرهنگ و هنر اگر در هر عصری توانسته مخاطب جهانی پیدا کند به این دلیل بوده است که خالقش دغدغه‌های اجتماعی داشته و به تعبیری فرزند زمانه‌ی خود بوده است. شاخک‌هایش به رخدادهای پیرامون حساس بوده و راه‌های درونی‌کردن این موقعیت‌ها را دانسته است. و مهم‌ترین بخش هم دست بر قضا همین است. یعنی به قسمی به پدیده‌های اجتماعی نگاه کند که در عین نقد فعال وضعیت موجود به زیبایی‌شناسی کار لطمه نزند. نویسنده نمی‌تواند در نقش مصلح اجتماعی به روایت مشغول شود. ممکن است در داستانش لایه‌هایی از این نوع نگاه دیده شود ولی کار نویسنده لزوماً اصلاح نیست. ابتدا متن است و ساختار محکم داستانی و بعد فرصت قرائت‌های گوناگون برای مخاطب فراهم می‌شود. در این میانه نباید غفلت کنیم از نقش مهم و تاثیرگذار منتقد‌ان و نظریه‌پردازان که حلقه‌ی واسطه‌ی میان متن و مخاطب‌اند. آنها می‌توانند با پیگیری‌ِ کدهای موجود در متن لایه‌های اجتماعی را برجسته کنند و به بررسی مناسبات، رخدادها، و تحولات اجتماعی که نشانه‌هایش در خط روایت وجود دارد، بپردازند. در این وضعیت هر رمانی می‌تواند به مثابه یک کتاب مرجع رویدادهای اجتماعی تلقی شود. چون سیر تطور و تحول شخصیت اصلی در بستر روایی با توجه به رویدادهای موجود در متن است که به وقوع پیوسته و در ذهن مخاطب باقی می‌ماند. ما بدون‌ِ دریافت این نشانه‌ها از وضعیت اقتصادی و اجتماعی و سیاسی شخصیت‌ها قادر به همراهی با متن نیستیم و یادمان باشد که در انتزاعی‌ترین نوع روایت‌ها هم این خوانش از رمان یا داستان کوتاه و شعر ضروری‌ست. در سال‌های اخیر این لایه‌ها در رمان ایرانی کمرنگ شده است. برای بررسی این وضعیت و آسیب‌شناسی ماجرا از یک جامعه‌شناس (ناصر فکوهی)؛ یک نویسنده و منتقد (عنایت سمیعی)؛ یک رمان‌نویس و شاعر (فرخنده حاجی‌زاده) دعوت کردیم تا به تحلیل این موقعیت بنشینند. در این نشست ما به جریان‌های افراطی این روزهای ادبیات داستانی ایران پرداختیم. به توجه بیش از اندازه به فرم و زبان و غفلت از ثبت رویدادها و تحولات هر دهه در رمان. به نقش اجتماعی روایت که منجر به زنده‌کردن رمان می‌شود. همچنین به ساختار فرهنگ کتابخوانی در جامعه‌ی امروز و بیشتر از اینها که در ادامه می‌خوانید…
محمود معتقدی
بازیابی روزگار از یادرفته!
«نزدیک دروازه‌ی مشتاقیه‌ام. باد که از لای بوته‌ها می‌گذرد. هوا پر می‌شود از بوی گل سرخ. روی زمین زانو می‌زنم… تیغ آفتاب دارد به وسط آسمان نزدیک می‌شود…
اسکلت‌های فلزی وسط میدان نگاهم را به طرف خود می‌کشند. مجسمه‌ها به صورتی چندش‌آور و وحشتناک کنار هم چیده شده‌اند». (ص ۲۱۷)
برف موها تکان نمی‌خورد
نه این که نباشد باد
یا تکمیل کرده است ژستم را کلاه
غمگین که نیستم!
فرخنده حاجی زاده
(دکتر سیمین دانشور، شهرزاد قصه‌ی نوین ایران)
در اردیبهشت ماه سالی در شهری از شهرهای ایران دختری دیده به جهان گشود که قرار بود در آینده نامش به عنوان اولین زن قصه‌نویس در ساحت ادبی ایران ثبت شود. مهم نیست که «سیمین دانشور» شاگرد مدرسه‌ی مهرآیین بود یا فرزند چندم خانواده‌ی حکمت و دانشور و یا در امتحانات نهایی دوره‌ی متوسطه شاگرد اوّل سراسر کشور شد. حتا مهم نیست که در عصر انفجار اطلاعات و با این که سیمین از معتبرترین دانشگاه کشورش (دانشگاه تهران) در زمانه‌ی خود دکترا گرفت و سال‌های بسیاری از عمرش را در همین دانشگاه صرف تدریس و تحقیق کرد، هنوز درِ کلاس‌های ادبیات بر روی آثار او و هم‌فکرانش بسته است و دانشجویان ما ادبیات را هم‌چون گذشته به شکل و شیوه‌ی دست نخورده‌ی میراث باستانی می‌آموزند. ادامه مطلب …
از مجموعه خلاف دموکراسی
رضا خندان (مهابادی)
جهان کودکان، تا به آنجایی که به خودشان مربوط می‌شود، جهان سادگی و سرراستی است و هنگامی که روایتِ جهان‌شان به خود آنها سپرده می‌شود، حتّی برای بیان عجیب‌‌ترین خیالات‌شان، از زبانی ساده استفاده می‌کنند. پیچیدگی‌ها و نامفهومی‌ها احتمالی در روایت آنها نه به جهان خودشان که به جهان بزرگ‌‌تر و نوع رابطه‌اش با جهان کودکان مربوط می‌شود.
داستانِ «وهم سبز» روایتی است از «بلوغ» یک دختربچه؛ بلوغی جسمانی و ذهنی. این، به خودی خود، امری داستانی نیست. همه‌ی کودکان به بلوغ جسمی و ذهنی می‌رسند و مرحله‌ی کودکی را پشت سر می‌گذارند. اما شخصیت اصلی این داستان با شرایط ساخته و مخصوص جهان بزرگ‌‌تر‌ها «بلوغ» دردناک، هول‌آور و خشونت باری دارد. همین نکته، که درون‌مایه‌ی داستان نیز هست، روایت دخترک را داستانی کرده است. صفت‌هایی چون «دردناک»، «هول‌آور». «خشونت‌بار» که من در مورد ویژِگی بلوغ دخترک داستان به کار بردم، در لایه‌ی بیرونی داستان و در نظر اوّل به چشم نمی‌آیند و باید نیز چنین باشد؛ چرا که راوی کودکی ۱۳- ۱۲ ساله است و با ذهن و زبان ساده‌ی خود جهان خویش را روایت می‌کند. گذشته از این، کسانی که چنین شرایطی را برای او رقم زده‌اند از نزدیکان و بستگان او هستند: مادر، برادر، پدر… وجود چنین رابطه‌ای میان راوی و آن دیگران، بسیاری از برخوردها و خشونت‌ها را در ذهن او امری عادی و حتی محق جلوه‌گر می‌سازد.
به زندگی از پشت ویترین نگاه نکرده‌ام
مجتبی صولت‌پور
شما چند دهه است که حضور موثر و فعالی در حوزه‌ی کتاب و نشر دارید. اگر تاریخ چاپ اولین کتاب‌تان را ملاک بگیریم، (۱۳۷۳- خاله‌ی سرگردان چشم‌ها)، اکنون بیست سال است که می‌نویسید و به چاپ می‌سپارید، همچنین در نشر ویستار بستری را فراهم کردید برای چاپ شعر مدرن فارسی. حالا بعد از دو دهه فعالیت، فرخنده حاجی‌زاده خودش را بیشتر چکاره می‌داند؟ داستان‌نویس، شاعر و یا کتابدار؟
زندگی در متن
گفت‌وگو با فرخنده حاجی‌زاده
علیرضا فراهانی
بعد از سال‌ها کتاب تازه‌ای از فرخنده حاجی‌زاده منتشر شده که مجموعه شعر تازه‌ای از اوست. به مناسبت انتشار این مجموعه با او گفت‌وگو کرده‌ام.
وضعیت شعر مدرن ایران را در شرایط کنونی چگونه میبینید؟ به نظرتان شعر مدرن ما نسبت به دهههای گذشته تا چه حد رو به جلو بوده یا اصلاً جلو آمده است؟
برای رسیدن به تعریفی دقیق از شعر امروز ایران خواه سنتی، مدرن، پست مدرن یا… نیاز به بحثی گسترده و همه جانبه هست. هم از منظر ادبی هم از منظر جامعه‌شناسی و روانشناسی. طبیعی است با تغییر مراحل تاریخی ادبیات و هنر نیز از زمینه‌ی یپیشین خود جداشده و با فاصله از گذشته،
نقدی بر کتاب دو زبانه نامتعارفه آقای مترجم! (مترجم بخش انگلیسی: پریا لطیفی‌خواه)
محمدعلی علومی
«آن یکی» نمونه‌ای خوب و موفق از داستان‌های بسیار کوتاه و مینی‌مال است که رگه‌های قدرتمند از ادبیات پست مدرن دارد. داستان کوتاهی که متناسب با موضوع و مضمون، زبان آن نیز شاعرانه است. طوری که می‌شود تقطیع کرد تا به شکل شعر سپید درآید. مثلاً به این ترتیب که:
«مادلمان برای هم تنگ‌شده
با بهانه‌ای ساده ادامه مطلب …
