برگرفته از کتاب مهمانی آیینه در مورد قصه‌ی خلاف دموکراسی

دکتر محمدمهدی خرمی

گذشته از گرایش‌های تکنیکی و استفاده از اهرم‌‌های ادبی خاص، گهگاه، برخی محدودیت‌‌ها از جمله حضور سانسور، اثری را تحت تأثیر قرار داده است. در چنین شرایطی استفاده‌‌ی آگاهانه از برخی شیوه‌‌ها می‌تواند اثر را فراتر از تشبیه و استعاره بنشاند و امکانات قرائتی و تفسیری چندین‌‌گانه‌‌ای برای اثر فراهم آورد.

«خلاف دموکراسی» نوشته‌‌ی فرخنده حاجی‌‌زاده چنین نمونه‌‌ای است. داستان با آغاز کردن از کلیشه‌‌هایی مربوط به نقش زن، مادر و خواهر در واقع به کاوش این کلیشه‌‌ها می‌‌پردازد و این همه، در فضایی سرشار از ابهام که شاید به منظور رعایت برخی قواعد و مقررات صورت گرفته‌‌اند انجام می‌‌گیرد. اما منطق داستان به گونه‌‌ای ساخته‏‌شده است که این محدودیت‌‌ها به آزادی‌‌های زبانی و مفهومی بدل می‌‌شوند. در درون چنین ساختاری اتفاقات «عجیب»- مردی را کوچک‌‏کردن و در سینه‌‌ی خود مخفی‌‏کردن و به حمام عمومی بردن- برخلاف منطق داستان عمل نمی‌‌کنند. برعکس، آزادی‌‌های زبانی و مفهومی ناشی از چالش محدودیت‌‌ها نه فقط تابوها را به مبارزه می‌‌طلبد، بلکه امکانات قرائتی داستان را افزایش می‌‌دهد.

این مطلب در  کتاب «مهمانی آئیینه» (قصه‌‏هایی از زنان نویسنده‌‏ی ایران) به چاپ رسیده است.